NARODOWY DZIEŃ PAMIĘCI ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH

DLACZEGO “WYKLĘCI”?

Sama nazwa “żołnierze wyklęci” powstała w 1993 r., gdy Liga Republikańska, organizacja antykomunistyczna działająca w latach 1993-2001, przygotowywała wystawę na Uniwersytecie Warszawskim poświęconą podziemiu antykomunistycznemu z drugiej połowy lat 40. i początku lat 50. ubiegłego stulecia. Szukano wówczas wspólnej nazwy dla oddziałów, które po zajęciu Polski przez Armię Czerwoną podjęły walkę z komunizmem.

“Wydawało nam się czymś naturalnym, że po 1989 r. elity opiniotwórcze III Rzeczpospolitej uczczą bohaterów sprzeciwiających się po drugiej wojnie światowej sowietyzacji Polski. Liczyliśmy na to, że w realiach państwa wolnego ci, którzy w najtrudniejszym momencie walczyli z komunizmem na śmierć i życie, zostaną przywróceni świadomości społecznej. Tymczasem była głęboka cisza, tak jakby nie istnieli” – tłumaczył wówczas Grzegorz Wąsowski, który wspólnie z Leszkiem Żebrowskim wydał na podstawie ekspozycji album pt. “Żołnierze Wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”.

Termin “żołnierze wyklęci” upowszechnił Jerzy Ślaski, który w 1996 r. wydał książkę o takim właśnie tytule. To opowieść o powojennej walce z komunistami żołnierzy zgrupowania “Orlik”, których historię Ślaski ukazał w kontekście działań całego podziemia niepodległościowego. “Podziw i szacunek musi budzić postawa tych dowódców i żołnierzy AK, którzy mimo tak beznadziejnego położenia nie poddali się, nie uciekli ze swej ziemi na drugi kraniec Polski, nie wkupili się w łaski nowej władzy zdradą swych ideałów i swych towarzyszy broni, lecz raz jeszcze podnieśli się do walki” – pisał Ślaski.

Historycy zwracają uwagę, że termin “żołnierze wyklęci” obejmuje niejednorodną grupę. “Pod tym pojęciem kryje się bardzo zróżnicowany wachlarz setek mniejszych i większych organizacji – od małych grup uczniowskich, przez podziemne drużyny harcerskie, lokalne grupy zbrojne, aż po duże ogólnopolskie organizacje polityczne i wojskowe” – powiedział PAP historyk dr hab. Rafał Wnuk, redaktor przełomowego dla tego tematu “Atlasu polskiego podziemia niepodległościowego 1944 1956”.

Do bezdyskusyjnych bohaterów podziemia niepodległościowego należy rotmistrz Witold Pilecki, który w czasie wojny dobrowolnie dał się wywieźć do obozu w Auschwitz, żeby zorganizować tam konspirację wojskową i zdobyć wiarygodne dane o zbrodniach popełnianych przez Niemców.

Jednak wśród żołnierzy powojennego podziemia były również postaci kontrowersyjne jak np. kpt. Romuald Rajs ps. Bury. Wspólnie z podległymi mu żołnierzami i na rozkaz wyższych dowódców w styczniu i lutym 1946 r. spacyfikował kilka prawosławnych wsi nieopodal Bielska Podlaskiego. Chodziło o likwidację osób współpracujących z władzą komunistyczną, tymczasem partyzanci – jak ustaliła prokuratura IPN w Białymstoku – zamordowali ok. 80 cywilów, w tym kobiety i dzieci.

W ocenie prokuratury IPN działania te były przeciwko “określonej grupie osób, które łączyła więź oparta na wyznaniu prawosławnym i związanym z tym określaniu przynależności tej grupy osób do narodowości białoruskiej. “Reasumując, zabójstwa i usiłowania zabójstwa tych osób należy rozpatrywać jako zmierzające do wyniszczenia części tej grupy narodowej i religijnej, a zatem należące do zbrodni ludobójstwa” – podał w konkluzji śledztwa pion śledczy IPN w Białymstoku.

Są jednak głosy, które podejmują inne aspekty. W publikacji pt. “Komendant +Bury+” Michał Ostapiuk szczegółowo opisał przebieg pacyfikacji przeprowadzonych pod dowództwem “Burego”. Odnosząc się do tego problemu we wstępie historyk przypomniał m.in., że w opozycji do interpretacji zbrodni jako mającej charakter narodowościowo-religijny stoi pogląd, że “powodem pacyfikacji było zaangażowanie polityczne mieszkańców wsi /po stronie komunizmu/ i z tego powodu spotkali się z akcją represyjną 3. Brygady. Część osób poniosła śmierć w wyniku niekontrolowanego, żywiołowego rozwoju sytuacji” – napisał Ostapiuk.

Czytaj więcej.

^{Źródło: Polonijna Agencja Informacyjna}